Γράφει η Μπαράκα Άννα ,
Η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Μέσα από αυτά επικοινωνούμε, ενημερωνόμαστε, αλλά και εκθέτουμε σημαντικό μέρος της προσωπικής μας ζωής. Παράλληλα, τα ίδια δίκτυα αποτελούν πεδίο δράσης για απατεώνες, οι οποίοι εκμεταλλεύονται την ανθρώπινη ψυχολογία και την έλλειψη επαρκούς ενημέρωσης, με στόχο να εξαπατήσουν χρήστες. Μία από τις πιο συνηθισμένες μεθόδους είναι οι αναρτήσεις με «ψεύτικα δώρα» ή «ανύπαρκτους διαγωνισμούς», που υπόσχονται μεγάλα κέρδη ή ελκυστικά προϊόντα, με αντάλλαγμα ένα απλό κλικ ή την καταχώρηση προσωπικών στοιχείων.
Παρά τις συνεχείς καμπάνιες ενημέρωσης, το φαινόμενο εξακολουθεί να έχει μεγάλη απήχηση. Τι εξηγεί, όμως, γιατί οι άνθρωποι συνεχίζουν να πέφτουν θύματα;
Η ανθρώπινη ψυχολογία είναι ιδιαίτερα ευάλωτη όταν πρόκειται για την προσδοκία κέρδους χωρίς κόπο. Σύμφωνα με έρευνες στη νευροψυχολογία, τέτοια «δώρα» ενεργοποιούν το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου, απελευθερώνοντας ντοπαμίνη, η οποία μειώνει την ικανότητα κριτικής σκέψης και ωθεί σε πιο παρορμητικές αποφάσεις (Arias-Carrión & Pöppel, 2007). Έτσι, ο εγκέφαλος επικεντρώνεται περισσότερο στη δυνατότητα κέρδους παρά στον πιθανό κίνδυνο.
Πολλά από τα ψεύτικα δώρα συνοδεύονται από δεκάδες κοινοποιήσεις ή «θετικά» σχόλια, που ενισχύουν την αίσθηση αξιοπιστίας. Αυτό συνδέεται με την αρχή της κοινωνικής απόδειξης (social proof), σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι θεωρούν πιο αξιόπιστο κάτι που φαίνεται να έχει εγκριθεί από πολλούς άλλους (Cialdini, 2009). Η ανάγκη για κοινωνική αποδοχή και ένταξη σε μια «ομάδα» καθιστά τους χρήστες πιο εύπιστους απέναντι σε τέτοιες αναρτήσεις.
Παρά τη ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας, μεγάλο μέρος του πληθυσμού δεν διαθέτει επαρκή ψηφιακή εγγραμματοσύνη. Αυτό σημαίνει ότι πολλοί δεν γνωρίζουν πώς να ελέγξουν την αξιοπιστία μιας σελίδας, να εντοπίσουν ενδείξεις απάτης (π.χ. ανορθόγραφες αναρτήσεις, ύποπτοι σύνδεσμοι) ή να αξιολογήσουν σωστά τους κινδύνους. Επιπλέον, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δημιουργούν μια ψευδαίσθηση οικειότητας και ασφάλειας. Οι χρήστες συχνά θεωρούν ότι βρίσκονται σε έναν χώρο όπου «οι φίλοι και γνωστοί τους» δρουν, κάτι που μειώνει την καχυποψία απέναντι σε ύποπτες ενέργειες.
Πολλοί τείνουν να πιστεύουν ότι μπορούν να ελέγξουν μια κατάσταση ή ότι «σε εμένα δεν θα συμβεί». Αυτή η ψευδαίσθηση ελέγχου (illusion of control) μειώνει την αίσθηση απειλής και οδηγεί σε ρίσκα που υπό κανονικές συνθήκες θα απέφευγαν (Langer, 1975). Επιπλέον, αρκετοί σκέφτονται με τη λογική «δεν έχω να χάσω κάτι αν το δοκιμάσω», παραγνωρίζοντας ότι ακόμα και ένα απλό κλικ μπορεί να οδηγήσει σε κλοπή δεδομένων ή οικονομική ζημία.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι διαδικτυακοί απατεώνες δεν βασίζονται μόνο στην άγνοια ή την αφέλεια των θυμάτων. Χρησιμοποιούν εξελιγμένες τεχνικές κοινωνικής μηχανικής, αξιοποιώντας την περιέργεια, την επιθυμία για αναγνώριση και την τάση εμπιστοσύνης. Έτσι, η απάτη εμφανίζεται πιο πειστική και δύσκολα αναγνωρίσιμη, ακόμη και για έμπειρους χρήστες.
Η επιτυχία των ψεύτικων δώρων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν εξηγείται απλώς από την «αφέλεια» των θυμάτων. Πρόκειται για ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο που συνδυάζει τη λειτουργία της ανθρώπινης ψυχολογίας, την κοινωνική επιρροή και την έλλειψη ψηφιακής παιδείας. Για την πρόληψη τέτοιων περιστατικών, είναι κρίσιμη η ενίσχυση της ενημέρωσης και της εκπαίδευσης των χρηστών, ώστε να αναγνωρίζουν εγκαίρως τα σημάδια απάτης και να προστατεύουν τόσο τα προσωπικά τους δεδομένα όσο και την οικονομική τους ασφάλεια.
Βιβλιογραφία
Arias-Carrión, O., & Pöppel, E. (2007). Dopamine, learning, and reward-seeking behavior. Acta Neurobiologiae Experimentalis.
Cialdini, R. (2009). Influence: Science and Practice. Pearson.
Langer, E. J. (1975). The illusion of control. Journal of Personality and Social Psychology.
The post Αντιμέτωποι με ψεύτικα δώρα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: Γιατί οι χρήστες εξακολουθούν να πέφτουν θύματα; appeared first on CSIi – Cyber Security International Institute.
Πηγή : https://www.csii.gr/